Είδος ψαριού περνάει το τεστ καθρέφτη για αυτοαναγνώριση
Αν τα τελευταία 100 περίπου χρόνια της βιολογίας μας έχουν διδάξει κάτι, είναι ότι τα ανθρώπινα όντα δεν είναι τόσο μοναδικό είδος όσο νομίζαμε ότι ήμασταν. Όλο και περισσότερο ανακαλύπτουμε ότι τα μη ανθρώπινα ζώα διαθέτουν νοητικές ικανότητες που κάποτε θεωρούνταν ότι ήταν η μοναδική επαρχία της ανθρωπότητας. Μία από αυτές τις νοητικές ικανότητες είναι η αυτογνωσία, η οποία θεωρείται ως ένα είδος χαρακτηριστικού της συνείδησης.
Ο αριθμός των ειδών που μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε έναν καθρέφτη είναι μικρός αλλά εκπληκτικά ποικίλος. μεγαλύτεροι πίθηκοι, ένα μόνο είδος ελέφαντα, δελφίνια, όρκες, κίσσες, ακόμη και μυρμήγκια. Τώρα, ένα σπασμένο είδος ψαριού έχει ενταχθεί σε αυτές τις φημισμένες τάξεις!
Σε μια εργασία που δημοσιεύτηκε στο bioRxiv, μια ομάδα βιολόγων στο Πανεπιστήμιο της πόλης της Οσάκα αναφέρει ότι το πιο καθαρό wrasse, ένα μικρό είδος ψαριού, έχει περάσει την αυτοαναγνώριση καθρέφτη (MSR) δοκιμή. Το τεστ MSR έχει σκοπό να ελέγξει την ικανότητα ενός οργανισμού για οπτική αυτογνωσία. Η κλασική δοκιμή MSR περιλαμβάνει την τοποθέτηση ενός αναγνωρίσιμου σήματος σε έναν οργανισμό και τη διαπίστωση εάν αντιδρούν στο σημάδι σε έναν καθρέφτη.
Σύμφωνα με τη δημοσιευμένη μελέτη, τα πιο καθαρά δείγματα wrasse πέρασαν και τα τρία κριτήρια της δοκιμής MSR: (i) κοινωνικές αντιδράσεις προς τον προβληματισμό, (ii) επαναλαμβανόμενες 30 ιδιοσυγκρασιακές συμπεριφορές προς τον καθρέφτη (δοκιμή έκτακτης ανάγκης) και (iii) συχνή παρατήρηση της αντανάκλασής τους. Οι συνέπειες για τη μελέτη της γνώσης των ζώων είναι βαθιές, καθώς το πιο καθαρό wrasse σηματοδοτεί το πρώτο μη θηλαστικό, μη πτηνό είδος που πέρασε οριστικά τη δοκιμή MSR και η σχεδιασμένη δοκιμή αντιπροσωπεύει μια βελτίωση σε προϋπάρχουσες δοκιμές MSR, οι οποίες είχαν ως επί το πλείστον αναπτύχθηκε για σπονδυλωτά ικανά να κάνουν χειρονομίες και να αλλάζουν τις εκφράσεις του προσώπου.
Δοκιμή MSR και αυτοαναγνώριση
Το τεστ αυτο-αναγνώρισης καθρέφτη αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 από τον ψυχολόγο Gordan Gallup. Η Gallup αρχικά επινόησε το τεστ για να δει αν τα ζώα είναι ικανά να αυτοαναγνωριστούν. Στην κλασική εκδοχή του τεστ, το ζώο αναισθητοποιείται και σημειώνεται (με αυτοκόλλητο, μπογιά κ.λπ.) σε σημείο που κανονικά δεν μπορεί να δει το ζώο, όπως στο μέτωπό του. Στη συνέχεια δίνεται στο ζώο πρόσβαση σε έναν καθρέφτη. Εάν το ζώο αγγίξει ή διερευνήσει το σημάδι, λαμβάνεται ως απόδειξη ότι το ζώο αναγνωρίζει την αντανάκλαση στον καθρέφτη ως τον εαυτό του και όχι ως κάποιο άλλο ζώο.
Ο Gallup πραγματοποίησε τις αρχικές του δοκιμές σε χιμπατζήδες. Τα πειράματά του έδειξαν ότι, αν και αρχικά ήταν εχθρικοί και επιθετικοί προς την ανακλώμενη εικόνα, οι χιμπατζήδες θα μάθαιναν τελικά να χρησιμοποιούν τον καθρέφτη για αυτοκατευθυνόμενες ενέργειες όπως η περιποίηση. Μεταγενέστερα πειράματα έδειξαν ότι οι χιμπατζήδες αντιδρούσαν σε αλλαγές στην εμφάνισή τους, όπως η παρουσία μιας κόκκινης κουκκίδας στο μέτωπό τους.
Αν και το τεστ MSR είναι μια ευρέως χρησιμοποιούμενη μέτρηση για τη μέτρηση της αυτογνωσίας ενός οργανισμού, δεν είναι χωρίς επικρίσεις. Συνηθέστερα, η δοκιμή MSR φαίνεται να έχει κατασκευαστεί ειδικά για είδη που βασίζονται στην όραση. Οι κλασικές εκδόσεις του τεστ MSR ενδέχεται να μην είναι κατάλληλες για είδη που βασίζονται σε άλλες αισθήσεις εκτός της όρασης, όπως η γεύση ή η όσφρηση. Δεύτερον, τα τεστ MSR θα μπορούσαν να είναι επιρρεπή σε ψευδώς αρνητικά. Μερικά ζώα μπορεί να μην θεωρούν το τοποθετημένο σημάδι ως μη φυσιολογικό ή μπορεί να μην έχουν κίνητρο να το διερευνήσουν ενώ παρ' όλα αυτά εξακολουθούν να έχουν επίγνωση του εαυτού τους. Επίσης, οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ο καθρέφτης είναι προσανατολισμένος και παρουσιάζει την αντανάκλαση θα μπορούσαν να έχουν επίδραση στη συμπεριφορά που δεν οφείλεται σε αυτοαναγνώριση. Τέλος, υπάρχει μεγάλη συζήτηση για το κατά πόσον η αναγνώριση σε έναν καθρέφτη συνεπάγεται απαραίτητα αυτογνωσία. Η αναγνώριση σε έναν καθρέφτη θα μπορούσε να προκύψει από γνωστικές διαδικασίες εντελώς διαφορετικές από εκείνες που δημιουργούν μια ξεχωριστή υποκειμενική αίσθηση αυτοσυγκράτησης.
Cleaner Wrasse And Self-Recognition
Ακόμα κι αν το τεστ καθρέφτη δεν συνεπάγεται άμεσα την παρουσία μιας αφηρημένης αίσθησης αυτοσυγκράτησης, σίγουρα ελέγχει την ικανότητα αυτοαναγνώρισης. Αυτή είναι η βασική υπόθεση της τρέχουσας μελέτης, στην οποία δόθηκαν σε 10 καθαρότερα δείγματα wrasse διάφορες επαναλήψεις δοκιμών MSR. Δεδομένου ότι τα πιο καθαρά wrass δεν έχουν χέρια ή άκρα για να εξετάσουν το σημάδι, οι ερευνητές έπρεπε να αναζητήσουν άλλες συμπεριφορές για να καθορίσουν την αυτοαναγνώριση. Οι καθαρότερες ρατσίδες εμφανίζουν μια χαρακτηριστική συμπεριφορά καθαρισμού που ονομάζεται ξύσιμο, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως αυτοκατευθυνόμενη, όπως η συμπεριφορά περιποίησης των χιμπατζήδων.
Πρώτα, η ομάδα επέτρεψε σε 10 ψάρια να κολυμπήσουν στη δεξαμενή με καλυμμένο τον καθρέφτη. Μόλις αποκαλύφθηκε ο καθρέφτης, 7 από τα 10 ψάρια άρχισαν να επιτίθενται επιθετικά στη δική τους αντανάκλαση, υποδηλώνοντας ότι αντιλαμβάνονταν τις αντανακλάσεις τους ως αντίστοιχους αντιπάλους. Τελικά, τα ψάρια πέρασαν από επιθετικές επιδείξεις συμπεριφοράς σε παράξενα μοτίβα κολύμβησης μπροστά στις αντανακλάσεις τους. Τα ψάρια πλησίαζαν την αντανάκλασή τους ανάποδα ή έτρεχαν πέρα δώθε ενώ κρατούσαν τα μάτια τους στην αντανάκλαση. Καμία από αυτές τις άτυπες συμπεριφορές δεν έχει καταγραφεί ως κοινωνικές ή επιθετικές ενέργειες καθαρότερων ρατσών και επαναλαμβάνονταν σε μεγάλο βαθμό από κάθε ψάρι, περίπου περισσότερες από 400 φορές την ημέρα. Το πιο σημαντικό, αυτές οι συμπεριφορές παρέμειναν μόνο με την παρουσία του καθρέφτη, υποδεικνύοντας ότι τα ψάρια, στην πραγματικότητα, αντιδρούσαν στην παρουσία του καθρέφτη.
Για την τελευταία φάση της δοκιμής, οι ερευνητές αναισθητοποίησαν τα ψάρια και τα σημάδεψαν με υποδόριες ενέσεις έγχρωμου τζελ. Δεδομένου ότι υπάρχει λίγη τεχνολογία για την παρακολούθηση των κινήσεων των ματιών των ψαριών, οι επιστήμονες έκαναν την εύλογη υπόθεση ότι εάν τα ψάρια αναγνώριζαν το σημάδι θα γύριζαν το σώμα τους έτσι ώστε η πλευρά του σημάδι να ήταν πιο κοντά στον καθρέφτη. Διαπίστωσαν ότι τα σημαδεμένα ψάρια περνούσαν πολύ περισσότερο χρόνο με τα σημαδεμένα μέρη του σώματός τους στραμμένα προς τον καθρέφτη, υποδεικνύοντας ότι είχαν αναγνωρίσει και επιθεωρούσαν το σημάδι. Διαπίστωσαν επίσης ότι όσο περισσότερο περνούσαν τα ψάρια με τις σημαδεμένες πλευρές του σώματός τους στραμμένες προς τον καθρέφτη, τόσο περισσότερο προσπαθούσαν να αφαιρέσουν το σημάδι ξύνοντας το λαιμό τους στην επιφάνεια. Η αυτοκατευθυνόμενη συμπεριφορά προς τα σημάδια λαμβάνεται ως απόδειξη αυτοαναγνώρισης.
Οι ερευνητές είναι ξεκάθαροι να αναφέρουν τους περιορισμούς στη μελέτη τους. Οι δοκιμές MSR είναι κάπως αμφιλεγόμενες μεταξύ των γνωστικών επιστημόνων των ζώων και η μορφολογία των ψαριών μπορεί να μην προσφέρεται για δοκιμές τύπου MSR. Ωστόσο, οι ράβδοι καθαρισμού έδειξαν τύπους συμπεριφοράς που συνάδουν με άλλα υδρόβια είδη, όπως τα δελφίνια ή η όρκα, που θεωρούνται ικανά για αυτοαναγνώριση. Έτσι, οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι λόγω του ότι είναι συνεπείς, τα αποτελέσματά τους θα πρέπει να εκληφθούν ως δείχνοντας ότι οι καθαριστικές ράβδοι μπορούν να αναγνωρίζονται στον καθρέφτη.
Φαίνεται λοιπόν ότι η λίστα με τα ζώα που μπορούν να αναγνωριστούν στον καθρέφτη μόλις απέκτησε νέο μέλος. Τα ψάρια θεωρούνται συνήθως μια «κατώτερη» ταξινόμηση λιγότερο εξελιγμένη από τα θηλαστικά τους, επομένως η ανακάλυψη ότι ορισμένα ψάρια έχουν γνωστικές ικανότητες που μοιράζονται τα θηλαστικά είναι ενδιαφέρουσα.
