Τι αργές διαδικασίες αλλάζουν το σχήμα της γης;
1. Κίνηση τεκτονικής πλάκας
Το εξώτατο στρώμα της γης, γνωστό ως λιθόσφαιρα, αποτελείται από μαζικές τεκτονικές πλάκες που επιπλέουν στην ασθένεια, μια περιοχή του μανδύα της Γης που χαρακτηρίζεται από ημι-molten rock. Αυτές οι τεκτονικές πλάκες βρίσκονται σε συνεχή κίνηση, οδηγούνται από ρεύματα μεταφοράς μέσα στο μανδύα της Γης. Καθώς κινούνται, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στα όριά τους, δημιουργώντας διαφορετικά γεωλογικά χαρακτηριστικά και διαμορφώνοντας την επιφάνεια της Γης.
α. Σύγκλητα όρια :Όταν δύο πλάκες συγκλίνουν ή κινούνται προς το ένα το άλλο, μπορούν να συμβούν διάφορα σενάρια:
- σύγκρουση και ανύψωση :Εάν δύο ηπειρωτικές πλάκες συγκρούονται, μπορούν να στοιβάζονται και να δημιουργήσουν εκτεταμένες οροσειρές όπως τα Ιμαλάια.
- Υποδιάθεση :Εάν μια πλάκα είναι ωκεανική και η άλλη ηπειρωτική, η πυκνότερη ωκεάνια πλάκα υποβαθμίζεται κάτω από την ηπειρωτική πλάκα, σχηματίζοντας μια ζώνη υποπίεσης. Αυτή η διαδικασία μπορεί να δημιουργήσει ηφαίστεια, βαθιά ωκεάνια τάφρους και νησιωτικά τόξα.
- Ωκεανική-ωκεανική υποβάθμιση :Όταν δύο ωκεανικές πλάκες συγκρούονται, το ένα συνήθως υποβαθμίζεται κάτω από το άλλο. Εάν η πλάκα υποβιβασμού περιέχει πλούσιο υλικό όπως τα seamounts, μπορεί να παράγει μια αλυσίδα ηφαιστειακών νησιών στην επιφάνεια.
b. Αποκλίνοντα όρια :Όταν δύο τεκτονικές πλάκες απομακρύνονται μεταξύ τους, σχηματίζεται νέο υλικό κρούστας για να γεμίσει το κενό. Αυτό συμβαίνει κατά μήκος των μέσων ωκεανών κορυφογραμμών, όπως η μεσαία Ατλαντική κορυφογραμμή, όπου το μάγμα ανεβαίνει από το μανδύα της Γης και στερεοποιείται καθώς οι πλάκες εξαπλώνονται. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί νέο ωκεάνιο πάτωμα.
c. Μετασχηματισμό όρια :Αυτά συμβαίνουν όταν δύο πλάκες γλιστρούν ο ένας στον άλλο οριζόντια. Τα όρια μετασχηματισμού συχνά επισημαίνονται με σφάλματα και μπορούν να δημιουργήσουν σημαντικούς σεισμούς. Το σφάλμα του San Andreas στην Καλιφόρνια είναι ένα εξέχον παράδειγμα.
2. Παραμόρφωση κρούστας
Η κρούστα της Γης δεν είναι άκαμπτη και μπορεί να υποβληθεί σε διάφορες μορφές παραμόρφωσης σε μεγάλες περιόδους. Αυτές οι διαδικασίες μπορούν να αναμορφώσουν την κρούστα, μεταβάλλοντας τα χαρακτηριστικά της τοπογραφίας και της επιφάνειας.
α. Δίπλωμα :Όταν εμφανίζεται τεκτονική συμπίεση, η κρούστα μπορεί να λυγίσει και να διπλώσει, σχηματίζοντας αντικειμενικές γραμμές (upfolds) και συγχρονισμούς (downfolds). Αυτές οι διπλωμένες δομές μπορούν να γίνουν προεξέχοντα γεωλογικά χαρακτηριστικά με την πάροδο του χρόνου.
b. Σφάλματα :Όταν οι τεκτονικές δυνάμεις υπερβαίνουν τη δύναμη του φλοιού, συμβαίνουν ρήξεις, με αποτέλεσμα τα σφάλματα. Η κατακόρυφη βλάβη μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό βουνών και κοιλάδων, ενώ η οριζόντια βλάβη μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό ρήξεων και λαβών.
c. Isostasy :Η ισοστασία αναφέρεται στην ισορροπία του βάρους μέσα στην κρούστα της Γης. Όταν τμήματα της κρούστας φορτώνονται με υπερβολική μάζα, όπως παχιά στρώματα ιζημάτων ή καπακιών πάγου, ο υποκείμενος μανδύας τείνει να ρέει και να ανεβαίνει την περιοχή. Αντίθετα, όταν αφαιρείται το φορτίο, η γη μπορεί να υποχωρήσει. Αυτή η διαδικασία μπορεί να γλυπτά τοπία σε μεγάλες περιόδους.
d. Διάβρωση και εναπόθεση :Η διάβρωση από το νερό, τον άνεμο, τον πάγο και άλλους παράγοντες φθείρονται και μεταφέρουν υλικό από τη μια θέση στην άλλη. Αυτό το υλικό εναποτίθεται αλλού, οδηγώντας στο σχηματισμό νέων μορφοποιήσεων και αλλαγών στην επιφάνεια της Γης.
