Πυροτεχνήματα κομήτη στον Άρη;
Στα μέσα Οκτωβρίου, ένας κομήτης που θα διασχίσει το εσωτερικό ηλιακό μας σύστημα για πρώτη φορά θα περάσει κοντά στον Άρη—τόσο κοντά, στην πραγματικότητα, που αν βούιζε τη Γη στην ίδια απόσταση, θα πετούσε πολύ μέσα στην τροχιά του φεγγαριού μας. Και ενώ το υλικό που εκτοξεύεται από τον παγωμένο επισκέπτη πιθανότατα δεν θα πυροδοτήσει την κολοσσιαία βροχή μετεωριτών στον Κόκκινο Πλανήτη που προέβλεψαν ορισμένοι επιστήμονες, η σκόνη και οι υδρατμοί μπορεί να εξακολουθήσουν να πέφτουν στον Άρη, θερμαίνοντας για λίγο την ατμόσφαιρά του και απειλώντας τα διαστημόπλοια σε τροχιά. Όσο κι αν επηρεάζει τον πλανήτη, ο κομήτης θα πρέπει να δώσει στους επιστήμονες την πιο κοντινή τους άποψη για έναν σχεδόν παρθένο επισκέπτη από τα εξωτερικά άκρα του ηλιακού μας συστήματος.
Οι αστρονόμοι εντόπισαν για πρώτη φορά τον κομήτη C/2013 A1 —που ονομάστηκε Comet Siding Spring, από το αυστραλιανό παρατηρητήριο όπου ανακαλύφθηκε— στις αρχές του 2013. Οι ερευνητές συνειδητοποίησαν γρήγορα ότι το αντικείμενο θα περνούσε κοντά στον Άρη. Στην αρχή, όταν οι παρατηρήσεις του κομήτη ήταν αραιές και η τροχιά του δεν ήταν καλά καθορισμένη, πρότειναν ότι η κοσμική παγόσφαιρα είχε ακόμη και μια μικρή πιθανότητα να χτυπήσει τον Άρη. Τώρα, οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο κομήτης θα περάσει περίπου 131.000 χιλιόμετρα από τον Κόκκινο Πλανήτη στις 19 Οκτωβρίου, λέει ο John Moores, πλανητικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο York στο Τορόντο του Καναδά. (Σε σύγκριση, η μέση απόσταση μεταξύ Γης και Σελήνης είναι λίγο μεγαλύτερη από 384.000 km.)
Αρχικά, οι επιστήμονες θεώρησαν ότι το κοντινό πέρασμα αυτού του κομήτη μπορεί να είναι λίγο πολύ κοντά, και ότι το κώμα του κομήτη —το θολό σύννεφο σκόνης και υδρατμών που εκτοξεύτηκε από την επιφάνεια της παγόσφαιρας καθώς θερμαινόταν— θα έπεφτε στον Άρη με θεαματικό αποτέλεσμα. Τον Μάρτιο, μια ομάδα προέβλεψε έναν «τυφώνα μετεωριτών» στον Άρη, με δισεκατομμύρια κομμάτια σκόνης να διαπερνούν την ατμόσφαιρα του Κόκκινου Πλανήτη κάθε ώρα για περίπου 5 ώρες. «Τώρα, συνειδητοποιούμε ότι ο κομήτης είναι πολύ μικρότερος από το αναμενόμενο», λέει ο Jeremie Vaubaillon, αστρονόμος στο Ινστιτούτο Ουράνιας Μηχανικής και Υπολογισμού Εφημερίδων στο Παρίσι, ο οποίος ηγήθηκε αυτής της ομάδας. Αν και τα πρώτα δεδομένα έδειξαν ότι ο Comet Siding Spring μπορεί να έχει διάμετρο έως και 50 χιλιόμετρα, σημειώνει, οι εκτιμήσεις κυμαίνονται τώρα μεταξύ 500 μέτρων και 2 χιλιομέτρων. Ως αποτέλεσμα, λέει ο Vaubaillon, ο C/2013 A1 "δεν είναι πιθανό να είναι ο κομήτης του αιώνα."
«Οι κομήτες μπορεί να είναι απρόβλεπτοι», λέει ο Mark Lemmon, πλανητολόγος στο Πανεπιστήμιο Texas A&M, College Station, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα καμίας ομάδας. «Μπορεί να κυμαίνονται από πραγματικά θεαματικά έως κάπως χαζά». Ο κομήτης Siding Spring "τρέχει λίγο πιο φωτεινό" από ό,τι συνήθως οι κομήτες, προσθέτει ο Lemmon, αλλά αυτό απέχει πολύ από τον υπερκομήτη που ήλπιζαν ορισμένοι αστρονόμοι.
Η ουρά σκόνης του κομήτη μπορεί να ξεπλυθεί ή όχι στον Άρη, αλλά μερικοί από τους υδρατμούς του κώματος είναι βέβαιο ότι θα χτυπήσουν τον πλανήτη, λέει ο Roger Yelle, πλανητολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα στο Tucson. Λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές ταχύτητες του Άρη και του κομήτη, αυτό το υλικό θα προσκρούσει στην ατμόσφαιρα του Κόκκινου Πλανήτη με περισσότερα από 57 km/sec—μια διαδικασία που θα θερμάνει τον αέρα και θα τον αναγκάσει να διαστέλλεται, να φουσκώνει προς τα πάνω για να αυξήσει την ατμοσφαιρική αντίσταση στο σκάφος που βρίσκεται σε τροχιά πλανήτη (επιβραδύνοντας έτσι ελαφρά τους τροχιακούς αλλά δεν τους απειλεί ουσιαστικά). Τέτοιες φυσικές αλλαγές στην ατμόσφαιρα μπορεί να διαρκέσουν μόνο ώρες ή μέρες, σημειώνει, αλλά οποιεσδήποτε ανεπαίσθητες χημικές αλλαγές—συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προκύπτουν από το επιπλέον υδρογόνο που προστίθεται στον αέρα όταν το υπεριώδες φως διασπά τους υδρατμούς—θα διαρκέσει πολύ περισσότερο.
Οποιαδήποτε σκόνη από τον κομήτη Siding Spring που χτυπά τον πλανήτη θα ήταν μια μικρή προσθήκη στη συνολική ποσότητα σκόνης στην ατμόσφαιρα του Άρη, αλλά σε ορισμένες περιοχές - ειδικά εκτός των τροπικών περιοχών του Άρη - θα μπορούσε να έχει αξιοσημείωτα αποτελέσματα, αναφέρουν ο Moores και οι συνεργάτες του στο Επιστολές Γεωφυσικής Έρευνας . Τα πιο ορατά αποτελέσματα μπορεί να περιλαμβάνουν τη σπορά νεφών σε πολύ μεγάλα υψόμετρα, μια διαδικασία που θα μπορούσε να ενισχύσει τη συχνότητα και το πάχος τέτοιων νεφών για κάποιο άγνωστο ακόμη διάστημα, λέει ο Moores.
Η μελέτη της έκτασης και της διάρκειας τυχόν ατμοσφαιρικών αλλαγών που προκαλούνται από τον κομήτη θα βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα πώς λειτουργεί η ατμόσφαιρα του Άρη, λέει ο Yelle.
Και παρόλο που η ατμόσφαιρα του Άρη θα προστατεύει τα προσεδάφια και τα ρόβερ από τα σωματίδια σκόνης που επιταχύνουν, οι ανιχνευτές που περιφέρονται γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη μπορεί να διατρέχουν κίνδυνο. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος θα συμβεί όταν ο Άρης περάσει μέσα από το ίχνος των συντριμμιών ακολουθώντας τον κομήτη, λέει ο Richard Zurek, επικεφαλής επιστήμονας στο Γραφείο Προγράμματος Άρη στο Jet Propulsion Laboratory στην Πασαντένα της Καλιφόρνια. Το παράθυρο κινδύνου θα ξεκινήσει περίπου 90 λεπτά μετά την πλησιέστερη προσέγγιση του κομήτη στον Άρη και θα διαρκέσει μεταξύ 20 και 30 λεπτών. Πολύ πριν από αυτό το χρονικό διάστημα, λέει ο Zurek, η NASA και άλλες διαστημικές υπηρεσίες μπορούν να προσαρμόσουν τις τροχιές των δορυφόρων τους έτσι ώστε το σκάφος να αιωρείται πίσω από τον Άρη για προστασία κατά το σύντομο διάστημα της υψηλότερης απειλής. Ο σχεδιασμός για τέτοιες προσαρμογές είναι ήδη σε εξέλιξη, σημειώνει.
Όταν τα τροχιακά δεν είναι κρυμμένα με ασφάλεια πίσω από τον πλανήτη, λέει ο Zurek, οι τροχιοδρομητές θα έχουν μια άνευ προηγουμένου ματιά στον κομήτη. Για παράδειγμα, η κάμερα HiRISE στο Mars Reconnaissance Orbiter θα πρέπει να μπορεί να δει χαρακτηριστικά στον κομήτη περίπου 140 μέτρα, σημειώνει:«Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που έχουμε απεικονίσει ποτέ τον πυρήνα ενός κομήτη μακράς περιόδου με αυτό το ψήφισμα». Ακόμη και κάτω από την επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη, το ρόβερ Curiosity μπορεί να είναι σε θέση να μπει στη δράση:Επειδή η ατμόσφαιρα του Άρη δεν έχει όζον για να μπλοκάρει το υπεριώδες φως, οι αισθητήρες στο ρόβερ θα μπορούν να ανιχνεύουν αυτά τα μήκη κύματος και έτσι να παρακολουθούν ορισμένα ίχνη αερίων που εκτοξεύονται από τον κομήτη—εκτός εάν μια καταιγίδα σκόνης εμποδίσει τη θέα προς το διάστημα, λέει ο Lemmon.
Εκτός από το σκάφος που βρίσκεται τώρα σε τροχιά γύρω από τον Άρη, τον Οκτώβριο θα υπάρξουν άλλα δύο:ένας ανιχνευτής που εκτοξεύτηκε από την Ινδία στις αρχές του περασμένου Νοεμβρίου και η αποστολή Mars Atmosphere and Volatile Evolution (MAVEN) της NASA, που εκτοξεύτηκε 2 εβδομάδες αργότερα. Η Yelle, που συνεργάζεται με την ομάδα MAVEN, είναι ενθουσιασμένη. Επειδή συνήθως δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για τον σχεδιασμό και την εκτόξευση μιας επιστημονικής αποστολής για την αναχαίτιση ενός κομήτη πρώτης διέλευσης από το ηλιακό σύστημα προτού επιστρέψει στα βάθη του διαστήματος, «[εί]ναι σχεδόν αδύνατο να στείλουμε διαστημόπλοιο σε έναν από αυτούς τους κομήτες», σημειώνει. «Σε αυτή την περίπτωση, έχουμε έναν κομήτη να μας έρχεται». Και προσθέτει:"Αυτό είναι ένα αξιοσημείωτο γεγονός και θα το αξιοποιήσουμε στο έπακρο."
