Σχέση pH και pKa:Η εξίσωση Henderson-Hasselbalch

Το pH είναι ένα μέτρο της συγκέντρωσης των ιόντων υδρογόνου σε ένα υδατικό διάλυμα. Το pKa (σταθερά διάστασης οξέος) και το pH σχετίζονται, αλλά το pKa είναι πιο συγκεκριμένο καθώς σας βοηθά να προβλέψετε τι θα κάνει ένα μόριο σε ένα συγκεκριμένο pH. Ουσιαστικά, το pKa σας λέει ποιο πρέπει να είναι το pH προκειμένου ένα χημικό είδος να δώσει ή να δεχθεί ένα πρωτόνιο.

Η σχέση μεταξύ pH και pKa περιγράφεται από την εξίσωση Henderson-Hasselbalch.

pH, pKa και εξίσωση Henderson-Hasselbalch

• Το pKa είναι η τιμή pH στην οποία ένα χημικό είδος θα δεχθεί ή θα δώσει ένα πρωτόνιο.
• Όσο χαμηλότερο είναι το pKa, τόσο ισχυρότερο είναι το οξύ και τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα δωρεάς πρωτονίου σε υδατικό διάλυμα.
• Η εξίσωση Henderson-Hasselbalch συσχετίζει το pKa και το pH. Ωστόσο, είναι μόνο μια προσέγγιση και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για συμπυκνωμένα διαλύματα ή για οξέα εξαιρετικά χαμηλού pH ή βάσεις με υψηλό pH.

pH και pKa

Όταν έχετε τιμές pH ή pKa, γνωρίζετε ορισμένα πράγματα για ένα διάλυμα και πώς συγκρίνεται με άλλα διαλύματα:

• Όσο χαμηλότερο είναι το pH, τόσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση των ιόντων υδρογόνου [H].
• Όσο χαμηλότερο είναι το pKa, τόσο ισχυρότερο είναι το οξύ και τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά του να δίνει πρωτόνια.
• Το pH εξαρτάται από τη συγκέντρωση του διαλύματος. Αυτό είναι σημαντικό γιατί σημαίνει ότι ένα ασθενές οξύ θα μπορούσε στην πραγματικότητα να έχει χαμηλότερο pH από ένα αραιωμένο ισχυρό οξύ. Για παράδειγμα, το συμπυκνωμένο ξύδι (οξικό οξύ, το οποίο είναι ασθενές οξύ) θα μπορούσε να έχει χαμηλότερο pH από ένα αραιό διάλυμα υδροχλωρικού οξέος (ένα ισχυρό οξύ).
• Από την άλλη πλευρά, η τιμή pKa είναι σταθερή για κάθε τύπο μορίου. Δεν επηρεάζεται από τη συγκέντρωση.
• Ακόμη και μια χημική ουσία που συνήθως θεωρείται βάση μπορεί να έχει τιμή pKa, επειδή οι όροι "οξέα" και "βάσεις" αναφέρονται απλώς στο εάν ένα είδος θα εγκαταλείψει πρωτόνια (οξύ) ή θα τα αφαιρέσει (βάση). Για παράδειγμα, εάν έχετε μια βάση Υ με pKa 13, θα δεχτεί πρωτόνια και θα σχηματίσει ΥΗ, αλλά όταν το pH ξεπεράσει το 13, το ΥΗ θα αποπρωτονιωθεί και θα γίνει Υ. Επειδή το Υ αφαιρεί πρωτόνια σε pH μεγαλύτερο από το pH του ουδέτερο νερό (7), θεωρείται βάση.

Συσχέτιση του pH και του pKa με την εξίσωση Henderson-Hasselbalch

Εάν γνωρίζετε είτε pH είτε pKa, μπορείτε να λύσετε την άλλη τιμή χρησιμοποιώντας μια προσέγγιση που ονομάζεται εξίσωση Henderson-Hasselbalch:

pH =pKa + log ([συζευγμένη βάση]/[ασθενές οξύ])
pH =pka+log ([A]/[HA])

Το pH είναι το άθροισμα της τιμής pKa και του log της συγκέντρωσης της συζυγούς βάσης διαιρεμένο με τη συγκέντρωση του ασθενούς οξέος.

Στο μισό σημείο ισοδυναμίας:

pH =pKa

Αξίζει να σημειωθεί μερικές φορές αυτή η εξίσωση γράφεται για το K_a τιμή αντί pKa, επομένως θα πρέπει να γνωρίζετε τη σχέση: 

pKa =-logK_a

Υποθέσεις για την εξίσωση Henderson-Hasselbalch

Ο λόγος που η εξίσωση Henderson-Hasselbalch είναι κατά προσέγγιση είναι επειδή αφαιρεί τη χημεία του νερού από την εξίσωση. Αυτό λειτουργεί όταν το νερό είναι ο διαλύτης και υπάρχει σε πολύ μεγάλη αναλογία στο [Η+] και στη βάση οξέος/συζυγούς. Δεν πρέπει να προσπαθήσετε να εφαρμόσετε την προσέγγιση για συμπυκνωμένα διαλύματα. Χρησιμοποιήστε την προσέγγιση μόνο όταν πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

• −1 <ημερολόγιο ([A−]/[HA]) <1
• Η μοριακότητα των ρυθμιστικών διαλυμάτων πρέπει να είναι 100 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της σταθεράς ιοντισμού οξέος K_a .
• Χρησιμοποιήστε ισχυρά οξέα ή ισχυρές βάσεις μόνο εάν οι τιμές pKa είναι μεταξύ 5 και 9.

Παράδειγμα pKa και πρόβλημα pH

Βρείτε το [H] για ένα διάλυμα 0,225 M NaNO₂ και 1,0 M HNO₂ . Το K_a τιμή (από πίνακα) του HNO₂ είναι 5,6 x 10.

pKa = −log K_a  = −log(7,4×10) = 3,14

pH =pka + log ([A]/[HA])

pH = pKa + καταγραφή ([NO₂ ]/[HNO₂ ])

pH = 3,14 + log (1/0,225)

pH = 3,14 + 0,648 = 3,788

[H+] = 10= 10= 1,6×10

Πηγές

• de Levie, Robert. «Η εξίσωση Henderson-Hasselbalch:Η ιστορία και οι περιορισμοί της». Journal of Chemical Education , 2003.
• Hasselbalch, K. A. "Die Berechnung der Wasserstoffzahl des Blutes aus der freien und gebundenen Kohlensäure desselben, und die Sauerstoffbindung des Blutes als Funktion der Wasserstoffzahl." Biochemische Zeitschrift, 1917, σελ.112–144.
• Henderson , Lawrence J. "Σχετικά με τη σχέση μεταξύ της ισχύος των οξέων και της ικανότητάς τους να διατηρούν την ουδετερότητα." American Journal of Physiology-Legacy Content , τόμ. 21, αρ. 2, Φεβ. 1908, σελ. 173–179.
• Po, Henry N. και N. M. Senozan. «Η εξίσωση Henderson-Hasselbalch:Η ιστορία και οι περιορισμοί της». Journal of Chemical Education , τόμ. 78, αρ. 11, 2001, σελ. 1499.