Τα πεδία δολοφονίας αντιλόπης
Τα νεκρά ζώα ήταν σκορπισμένα στη στέπα μπροστά μας. Μέχρι τον ορίζοντα. Χιλιάδες από αυτούς. Αυτή ήταν η στιγμή που καταλάβαμε ότι παρατηρούσαμε μια μαζική θνησιμότητα καταστροφικών διαστάσεων.
Ήμασταν στο Καζακστάν εκείνη την ημέρα, τον Μάιο του 2015, για να μελετήσουμε την αντιλόπη σάιγκα, ένα αξιοσημείωτο ζώο αγέλης που βόσκει σε ημιερήμους, στέπα και λιβάδια και έχει εξελιχθεί για να τρέχει μεγάλες αποστάσεις με υψηλές ταχύτητες. Η ομάδα μας ήταν μέρος της Πρωτοβουλίας Διατήρησης του Altyn Dala, η οποία διεξάγει ετήσιες παρατηρήσεις της περιόδου τοκετού του απειλούμενου ζώου. Είχαμε παρατηρήσει μερικά πτώματα ζώων, αλλά η κατάσταση δεν φαινόταν εξαιρετική. Οι σάιγκα της περιοχής, άλλωστε, ήταν γνωστό ότι είχαν βιώσει μαζικούς νεκρούς στο παρελθόν.
Αλλά κάθε μέρα, όλο και περισσότερα ζώα πέθαιναν. Και τότε, ξαφνικά, σε μόλις δύο ημέρες, περίπου το 80 τοις εκατό του συγκεντρωμένου κοπαδιού έπεσε νεκρό, αφήνοντας τους πάντες σαστισμένους και ανήσυχους. Μέσα σε άλλες δύο ημέρες, ολόκληρο το κοπάδι είχε χαθεί.
Σύντομα μάθαμε ότι και άλλα κοπάδια σάιγκα σε άλλα μέρη της περιοχής είχαν την ίδια μοίρα. Περίπου 200.000 ζώα θα πέθαιναν σε περίπου ένα μήνα, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 88 τοις εκατό του πληθυσμού Betpak-Dala saiga στο Κεντρικό Καζακστάν και περισσότερο από τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτή ήταν η μαζική θνησιμότητα σε κλίμακα ανήκουστη σε άλλα είδη οπληφόρων.
Τροφοδοτούμενο από αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το κοινό ανέπτυξε γρήγορα τις δικές του θεωρίες. Η πιο δημοφιλής περιστρεφόταν γύρω από το διαστημικό πρόγραμμα. Πύραυλοι εκτοξεύονται τακτικά από το Κεντρικό Καζακστάν και, σύμφωνα με τη θεωρία, είτε συνετρίβη πύραυλοι μόλυναν το περιβάλλον της σάιγκα, είτε πύραυλοι έριξαν τοξικό καύσιμο στην ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια της πτήσης. Δυστυχώς, υπήρξε πραγματικά ένα πρόσφατο ατύχημα με έναν ρωσικό πύραυλο Proton. Αλλά ήταν σε μεγάλο υψόμετρο, πάνω από το ρωσικό έδαφος, και συνέβη μια εβδομάδα μετά την έναρξη του νεκρού σάιγκα. Κανένα άλλο ατύχημα δεν αναφέρθηκε κατά τη στιγμή της αποθανάτωσης, ούτε τους μήνες πριν από αυτήν. Άλλες θεωρίες που υποστηρίζονται από το κοινό περιστρέφονται γύρω από τη γενική περιβαλλοντική ρύπανση, την άνθιση τοξικών φυκών σε λίμνες και ποτάμια, ακόμη και τη σκόπιμη δηλητηρίαση της σάιγκα από λαθροκυνηγούς (τα αρσενικά κέρατα σάιγκα έχουν υψηλές τιμές στην Ανατολική Ασία).
Όσο πιο γρήγορα μπορούσαμε να μάθουμε την πραγματική αιτία της εξαφάνισης, τόσο περισσότερες πιθανότητες είχαμε να κατανοήσουμε πώς να σώσουμε το είδος - και να αντιμετωπίσουμε ορισμένες από αυτές τις αντιπαραγωγικές φήμες. Αφήσαμε όλες τις άλλες εργασίες μας σε αναμονή. Συνεχίζοντας μια υπάρχουσα συνεργασία μεταξύ επιστημόνων από το Καζακστάν, το Ηνωμένο Βασίλειο και αρκετών εθνικών και διεθνών ΜΚΟ, εστιάσαμε στη συλλογή όσο το δυνατόν περισσότερων στοιχείων σχετικά με το περιστατικό. Αυτό περιλάμβανε άμεσες παρατηρήσεις άρρωστων και ετοιμοθάνατων ζώων, μεταθανάτιες εξετάσεις, αποστολές σε τόπους τοκετού και κατά μήκος των μεταναστευτικών διαδρομών, εργαστηριακές δοκιμές και ανάλυση δεδομένων.
Οι εργαστηριακές δοκιμές μας έδωσαν ένα πρώιμο αποτέλεσμα:Το βακτήριο Pasteurella multocida ήταν ένας παράγοντας πίσω από τη μαζική αποβολή. Παραδόξως, μετά από μήνες πρόσθετης εργασίας, δεν μπορέσαμε να βρούμε άλλες αιτίες. Το Multocida ήταν πολύ γνωστό, και στην πραγματικότητα είναι συνήθως παρόν στη σάιγκα, και είναι αβλαβές. Δεν είχε συσχετιστεί προηγουμένως με μια τέτοια ακραία αποσύνθεση. Τώρα προκαλούσε αιμορραγική σηψαιμία, σκοτώνοντας τεράστιους αριθμούς ζώων. Έγινε τότε το ερώτημα, τι την ώθησε να το κάνει σε αυτήν την περίπτωση;
Μέρος της απάντησης φαίνεται να είναι οι περιβαλλοντικές συνθήκες και ειδικότερα ο καιρός. Παρατηρήσαμε ότι τόσο του die-off του 2015 όσο και των προηγούμενων αποσβέσεων είχαν προηγηθεί υψηλή υγρασία και υψηλές θερμοκρασίες αέρα, γεγονός που υποδηλώνει ότι αυτοί οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν το multocida να γίνει μολυσματικό. Εάν αυτό είναι αλήθεια, μπορούμε να περιμένουμε ότι η σάιγκα θα αντιμετωπίσει περαιτέρω αγωνία εάν εμφανιστούν ξανά παρόμοιες καιρικές συνθήκες, κάτι που γίνεται δυνητικά πιο πιθανό από τις θερμικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Για μένα και για όλους όσους εμπλέκονται στην επιτόπια εργασία, το 2015 saiga die-off ήταν μια φρικτή εμπειρία. Όχι μόνο η επιτυχία πολλών χρόνων εργασιών συντήρησης ξεβράστηκε μέσα σε λίγες μόνο μέρες, αλλά ήταν δύσκολο να αντέξουμε τόσο μεγάλους αριθμούς ζώων να πεθαίνουν από την αγωνία και έκαψε βαθιά σε όλες τις αναμνήσεις μας. Μέσω της επιστήμης μας και μαρτυριών όπως αυτό το δοκίμιο και το παραπάνω βίντεο, ελπίζουμε να κρατήσουμε ζωντανά τα μαθήματα εκείνου του καλοκαιριού και να αποφύγουμε παρόμοιες τραγωδίες στο μέλλον.
Ο Steffen Zuther είναι γεωοικολόγος και ο διεθνής συντονιστής του Altyn Dala Conservation Initiative.
