Γιατί συρρικνώνεται η Θάλασσα της Αράλης;

Η θάλασσα της Αράλης βρίσκεται μεταξύ του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν και κάποτε ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη λίμνη στον κόσμο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι σχηματίστηκε πριν από περίπου 5,5 εκατομμύρια χρόνια όταν η γεωλογική ανύψωση εμπόδισε δύο ποταμούς - τον Amu Darya και τον Syr Darya - να ρέουν προς τους τελικούς προορισμούς τους.

Η θάλασσα της Αράλης είχε έκταση 26.300 τετραγωνικά μίλια και παράγει χιλιάδες τόνους ψαριών για την τοπική οικονομία ετησίως. Αλλά από τη δεκαετία του 1960, συρρικνώνεται καταστροφικά.

Η κύρια αιτία—Σοβιετικά κανάλια

Στη δεκαετία του 1940, η Ευρωπαϊκή ΕΣΣΔ περνούσε από μια εκτεταμένη ξηρασία και λιμό, και ως αποτέλεσμα, ο Στάλιν ξεκίνησε αυτό που είναι γνωστό ως το Μεγάλο Σχέδιο για τον Μετασχηματισμό της Φύσης. Σκοπός του ήταν να βελτιώσει τη συνολική γεωργία της χώρας.

Η Σοβιετική Ένωση μετέτρεψε τα εδάφη της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν σε φυτείες βαμβακιού -οι οποίες λειτουργούσαν με σύστημα καταναγκαστικής εργασίας- και διέταξε την κατασκευή αρδευτικών καναλιών για την παροχή νερού στις καλλιέργειες στη μέση του οροπεδίου της περιοχής.

Αυτά τα σκαμμένα με το χέρι, αρδευτικά κανάλια μετέφεραν νερό από τους ποταμούς Anu Darya και Syr Darya, τους ίδιους ποταμούς που τροφοδοτούσαν το γλυκό νερό στη Θάλασσα Aral. Παρόλο που η άρδευση δεν ήταν πολύ αποτελεσματική και πολύ νερό διέρρευσε ή εξατμίστηκε κατά τη διαδικασία, το σύστημα των καναλιών, των ποταμών και της Θάλασσας της Αράλης ήταν αρκετά σταθερό μέχρι τη δεκαετία του 1960.

Ωστόσο, την ίδια δεκαετία, η Σοβιετική Ένωση αποφάσισε να επεκτείνει το σύστημα των καναλιών και να αποστραγγίσει περισσότερο νερό από τους δύο ποταμούς, αποστραγγίζοντας ξαφνικά αρκετά τη Θάλασσα της Αράλης.

Η καταστροφή της θάλασσας της Αράλης

Έτσι, στη δεκαετία του 1960, η θάλασσα της Αράλης άρχισε να συρρικνώνεται αρκετά γρήγορα, με τη στάθμη της λίμνης να πέφτει 20-35 ίντσες ετησίως. Μέχρι το 1987, στέγνωσε τόσο πολύ που αντί για μία λίμνη, υπήρχαν τώρα δύο:η Μεγάλη Αράλ (νότια) και η Μικρή Αράλ (βόρεια).

Ενώ μέχρι το 1960, η στάθμη του νερού ήταν περίπου 174 πόδια πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, έπεσε ξαφνικά στα 89 πόδια στη Μεγάλη Λίμνη και στα 141 στη Μικρή Λίμνη. Ωστόσο, ο κόσμος δεν γνώριζε αυτήν την τραγωδία μέχρι το 1985. οι Σοβιετικοί κράτησαν μυστικά τα γεγονότα.

Στη δεκαετία του 1990, μετά την απόκτηση της ανεξαρτησίας, το Ουζμπεκιστάν άλλαξε τον τρόπο εκμετάλλευσης της γης, αλλά η νέα του πολιτική για το βαμβάκι συνέβαλε στην περαιτέρω συρρίκνωση της Θάλασσας της Αράλης.

Ταυτόχρονα, τα νερά της κορυφής και του πυθμένα της λίμνης δεν αναμειγνύονταν καλά, γεγονός που έκανε τα επίπεδα αλατότητας να είναι εξαιρετικά άνισα, επιτρέποντας έτσι στο νερό να εξατμιστεί από τη λίμνη ακόμη πιο γρήγορα.

Ως αποτέλεσμα, το 2002, η νότια λίμνη συρρικνώθηκε και στέγνωσε για να γίνει μια ανατολική και μια δυτική λίμνη, και το 2014, η ανατολική λίμνη εξατμίστηκε εντελώς και εξαφανίστηκε, αφήνοντας πίσω την έρημο που ονομάζεται Aralkum.

Τέλος της αλιευτικής βιομηχανίας

Η Σοβιετική Ένωση γνώριζε ορισμένες από τις απειλές που αποτελούσε η οικονομική της απόφαση για τη Θάλασσα της Αράλης και την περιοχή της, αλλά θεωρούσαν τις καλλιέργειες βαμβακιού πολύ πιο πολύτιμες από την αλιευτική οικονομία της περιοχής. Οι Σοβιετικοί ηγέτες θεώρησαν επίσης ότι η Θάλασσα της Αράλης δεν ήταν απαραίτητη, καθώς το νερό που έρεε στην ουσία εξατμίστηκε χωρίς να πάει πουθενά.

Πριν από την εξάτμιση της λίμνης, η θάλασσα της Αράλης παρήγαγε περίπου 20.000 έως 40.000 τόνους ψαριών ετησίως. Αυτό μειώθηκε στο χαμηλό των 1.000 τόνων ψαριών ετησίως στο απόγειο της κρίσης. Και σήμερα, αντί να παρέχουν τρόφιμα στην περιοχή, οι ακτές έχουν γίνει νεκροταφεία πλοίων, μια περιέργεια για περιστασιακούς ταξιδιώτες.

Αν τύχει να επισκεφτείτε τις πρώην παράκτιες πόλεις και τα χωριά γύρω από τη Θάλασσα της Αράλης, θα μπορείτε να δείτε τις εγκαταλειμμένες από καιρό προβλήτες, λιμάνια και βάρκες.

Αποκατάσταση της Βόρειας Θάλασσας Αράλης

Το 1991, η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε και το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν έγιναν τα νέα επίσημα σπίτια της εξαφανιζόμενης Θάλασσας της Αράλης. Έκτοτε, το Καζακστάν, μαζί με την UNESCO και πολλούς άλλους οργανισμούς, εργάζονται για την αναζωογόνηση της Θάλασσας της Αράλης.

Φράγμα Κοκ-Αράλ

Η πρώτη καινοτομία που βοήθησε στη διάσωση μέρους της αλιευτικής βιομηχανίας στη Θάλασσα της Αράλης ήταν η κατασκευή του φράγματος Kok-Aral από το Καζακστάν στη νότια όχθη της βόρειας λίμνης, χάρη στην υποστήριξη της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Από το τέλος της κατασκευής του το 2005, αυτό το φράγμα βοήθησε να αναπτυχθεί η βόρεια λίμνη. Πριν από την κατασκευή της, η θάλασσα ήταν 62 μίλια μακριά από το Aralsk, μια πόλη-λιμάνι, αλλά άρχισε να αναπτύσσεται ξανά και το 2015 η θάλασσα ήταν μόλις 7,5 μίλια μακριά από την πόλη-λιμάνι.

Άλλες πρωτοβουλίες

Η δεύτερη καινοτομία ήταν η κατασκευή του Εκκολαπτηρίου Ιχθυοτροφείων Komushbosh στη βόρεια λίμνη όπου εκτρέφουν και τροφοδοτούν τη βόρεια Θάλασσα της Αράλης με οξύρρυγχο, κυπρίνο και καλκάνι. Το εκκολαπτήριο κατασκευάστηκε με επιχορήγηση από το Ισραήλ.

Οι προβλέψεις είναι ότι χάρη σε αυτές τις δύο μεγάλες καινοτομίες, η βόρεια λίμνη της Θάλασσας της Αράλης θα μπορούσε να παράγει 10.000 έως 12.000 τόνους το ψάρι το χρόνο.

Μικρές ελπίδες για τη Δυτική Θάλασσα

Ωστόσο, με το φράγμα της βόρειας λίμνης το 2005, η μοίρα των δύο νότιων λιμνών ήταν σχεδόν σφραγισμένη και η αυτόνομη βόρεια περιοχή του Ουζμπεκιστάν στο Καρακαλπακστάν θα συνεχίσει να υποφέρει καθώς η δυτική λίμνη συνεχίζει να εξαφανίζεται.

Ωστόσο, το βαμβάκι συνεχίζει να καλλιεργείται στο Ουζμπεκιστάν. Σαν να ακολουθεί τις παλιές παραδόσεις της ΕΣΣΔ, η χώρα πλησιάζει σε αδιέξοδο κατά την περίοδο της συγκομιδής και σχεδόν κάθε πολίτης αναγκάζεται να «προσφέρεται εθελοντικά» κάθε χρόνο.

Περιβαλλοντική και ανθρώπινη καταστροφή

Εκτός από το θλιβερό γεγονός ότι η Θάλασσα της Αράλης εξαφανίζεται, ο τεράστιος, αποξηραμένος βυθός της λίμνης είναι επίσης πηγή σκόνης που προκαλεί ασθένειες που φυσά σε όλη την περιοχή.

Τα αποξηραμένα υπολείμματα της λίμνης περιέχουν όχι μόνο αλάτι και μέταλλα αλλά και φυτοφάρμακα όπως το DDT που κάποτε χρησιμοποιούνταν σε τεράστιες ποσότητες από τη Σοβιετική Ένωση (ειρωνικά, για να αναπληρώσουν την έλλειψη νερού).

Επιπλέον, η ΕΣΣΔ είχε κάποτε μια μονάδα δοκιμών βιολογικών όπλων σε μια από τις λίμνες της Θάλασσας της Αράλης. Αν και τώρα είναι κλειστή, τα χημικά που χρησιμοποιούνται στις εγκαταστάσεις συμβάλλουν στην καταστροφή της Θάλασσας της Αράλης μία από τις μεγάλες περιβαλλοντικές καταστροφές της ανθρώπινης ιστορίας.

Ως αποτέλεσμα, ολόκληρο το οικοσύστημα επηρεάζεται και θα χρειαστούν χρόνια για να αποκατασταθεί. Λίγες καλλιέργειες αναπτύσσονται σε αυτήν την περιοχή, προάγοντας τη χρήση φυτοφαρμάκων και συμβάλλοντας στον φαύλο κύκλο. Η αλιευτική βιομηχανία, όπως αναφέρθηκε, έχει σχεδόν εξαφανιστεί εντελώς, επηρεάζοντας και άλλα ζώα που ζούσαν σε αυτήν την τοποθεσία.

Σε ανθρώπινο επίπεδο, λόγω της κακής οικονομίας, οι άνθρωποι αναγκάζονταν σε μεγάλη φτώχεια ή έπρεπε να μετακινηθούν. Οι τοξίνες υπάρχουν στο πόσιμο νερό και έχουν εισέλθει στην τροφική αλυσίδα. Σε συνδυασμό με την έλλειψη πόρων, αυτό θέτει σε κίνδυνο τις πιο ευάλωτες ομάδες και οι γυναίκες και τα παιδιά της περιοχής τείνουν να υποφέρουν από πολλές ασθένειες.

Ωστόσο, το 2000, η UNESCO δημοσίευσε ένα «Όραμα σχετικά με το νερό για τη λεκάνη της θάλασσας της Αράλης για το έτος 2025». Θεωρείται ότι αποτελεί τη βάση για θετικές δράσεις που θα οδηγούσαν στη διασφάλιση «ένα φωτεινό και βιώσιμο μέλλον» για την περιοχή της Θάλασσας της Αράλης. Με τις άλλες θετικές εξελίξεις, υπάρχει ίσως ελπίδα για αυτήν την ασυνήθιστη λίμνη και τη ζωή που εξαρτάται από αυτήν.

Πηγές

«Η UNESCO εγκαινιάζει τη νέα πρωτοβουλία για τη λεκάνη της θάλασσας της Αράλης». UNESCO .
Micklin, Philip και Nikolay V. Aladin. «Ανάκτηση της Θάλασσας της Αράλης». Scientific American , τόμ. 298, αρ. 4, 2008, σελ. 64–71.
"Καζακστάν:Μέτρηση της Βόρειας Αράλης". Stephenmbland , 2015.
Greenberg, Ilan. «Όσο ανεβαίνει μια θάλασσα, το ίδιο κάνουν και οι ελπίδες για ψάρια, δουλειές και πλούτη». The New York Times , The New York Times, 6 Απριλίου 2006.
"Όραμα που σχετίζεται με το νερό για τη λεκάνη της θάλασσας της Αράλης για το έτος 2025." Unesdoc.unesco.org , UNESCO, Imprimerie Des Presses Universitaires De France, 2000.