Πόσο ευάλωτη είναι η ευρωπαϊκή παραγωγή θαλασσινών στην υπερθέρμανση του κλίματος;

Ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται με ρυθμό 1% κάθε χρόνο. Σήμερα, είμαστε 7 δισεκατομμύρια και ο παγκόσμιος πληθυσμός πιθανότατα θα σταθεροποιηθεί γύρω στα 10 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050. Ωστόσο, πώς διασφαλίζουμε τη βιώσιμη και επαρκή παραγωγή τροφίμων;

Η παραγωγή θαλασσινών έχει τη δυνατότητα να καλύψει μέρος αυτής της ζήτησης τροφίμων και είναι ήδη μια σημαντική πηγή πρωτεΐνης για το 17% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ωστόσο, διάφορες πτυχές της κλιματικής αλλαγής και, ειδικότερα, η υπερθέρμανση του κλίματος προκαλούν την παραγωγή θαλασσινών. Στον ΒΑ-Ατλαντικό, για παράδειγμα, η θερμοκρασία αυξάνεται με ρυθμό έως και έξι φορές τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η υπερθέρμανση του κλίματος θα έχει αναμφισβήτητα εκτεταμένες επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή παραγωγή θαλασσινών. Οι αλλαγές στην κατανομή και την ανάπτυξη των ειδών ψαριών, οι αλλαγές στη χημεία του νερού ή η έλλειψη νερού θα επηρεάσουν τη θαλάσσια αλιεία, την υδατοκαλλιέργεια και την παραγωγή γλυκού νερού. Λοιπόν, πόσο ευάλωτη είναι η ευρωπαϊκή παραγωγή θαλασσινών στην υπερθέρμανση του κλίματος;

Η Ευρώπη είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός θαλασσινών στον κόσμο, με ετήσια παραγωγή 6,5 εκατομμυρίων τόνων και εμπορική αξία σχεδόν 50 δισεκατομμυρίων ευρώ. Μέχρι το 2050, η ετήσια παραγωγή είναι πιθανό να αυξηθεί κατά 4,5 εκατομμύρια τόνους, αξίας 14 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η ευρωπαϊκή παραγωγή θαλασσινών αποτελείται από θαλάσσια αλιεία που αντιπροσωπεύουν το 80% της παραγωγής και θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια που αντιπροσωπεύει το 17%. Το υπόλοιπο 3% προέρχεται από την παραγωγή γλυκού νερού σε λίμνες και λίμνες.

Δεδομένα και μέθοδοι

Χρησιμοποιήσαμε 11 χρόνια (2004-2014) δεδομένα παραγωγής θαλασσινών, που συλλέχθηκαν από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), προκειμένου να χαρακτηρίσουμε κάθε τομέα παραγωγής και τα πιο σημαντικά είδη που παράγονται σε κάθε χώρα. Ορίζουμε την ευπάθεια στην υπερθέρμανση του κλίματος ως συνδυασμό έκθεσης, ευαισθησίας και προσαρμοστικής ικανότητας σύμφωνα με το πλαίσιο της IPCC (Διεθνής Ομάδα για την Κλιματική Αλλαγή). Υπολογίσαμε την ευπάθεια στην υπερθέρμανση του κλίματος σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες ανά τομέα παραγωγής. Η ευαισθησία του όγκου παραγωγής θαλασσινών εξαρτάται από δύο μετρήσεις που χαρακτηρίζουν τα είδη που συγκομίζονται:1) έναν δείκτη βιολογικής ευαισθησίας (BS) και 2) την τρέχουσα μέγιστη θερμοκρασία (Tmax) του είδους.

Το BS είναι ένας συνδυασμός οικολογικών και ιστορικών χαρακτηριστικών που αντιπροσωπεύουν μια ευαισθησία του είδους στη συγκομιδή. Η προσαρμοστική ικανότητα ενός είδους στη θέρμανση ορίζεται ως το εύρος θερμοκρασίας του είδους, ενώ η προσαρμοστική ικανότητα ενός τομέα ή χώρας είναι ο συνδυασμός του αριθμού των ειδών που εκμεταλλεύονται, της θερμικής τους περιοχής και του όγκου παραγωγής τους. Είδη με το υψηλότερο και ευρύτερο θερμικό εύρος θεωρείται ότι μπορούν να αντέξουν τις περισσότερες θερμοκρασίες. Έτσι, οι χώρες ή οι τομείς που εκμεταλλεύονται τα πιο ανθεκτικά στη θερμοκρασία είδη θεωρείται ότι έχουν την καλύτερη προσαρμοστική ικανότητα, ότι είναι λιγότερο ευαίσθητα στη θερμοκρασία και, ως εκ τούτου, είναι τα λιγότερο ευάλωτα. Λάβετε υπόψη ότι μελετάμε τις άμεσες επιδράσεις των αυξημένων θερμοκρασιών στα συγκομιζόμενα είδη και δεν περιλαμβάνουν έμμεσες αβιοτικές και βιοτικές επιδράσεις (π.χ. οξίνιση των ωκεανών, άνθιση φυκιών, έκθεση σε παθογόνα, επίπεδα οξυγόνου κ.λπ.)

Θαλάσσια αλιεία

Η θαλάσσια αλιεία αντιπροσωπεύει τον πιο ποικιλόμορφο τομέα όσον αφορά τα υπό εκμετάλλευση είδη. Τριάντα ψάρια, οκτώ καρκινοειδή και τρία είδη φυκιών αντιπροσωπεύουν το 90% της συνολικής παραγωγής. Είδη που αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη παραγωγή είναι τα πελαγικά ψάρια όπως η ρέγγα του Ατλαντικού, το προσφυγάκι του Ατλαντικού, το σκουμπρί του Ατλαντικού, η ευρωπαϊκή παπαλίνα και η καπελίνα. Τα περισσότερα από αυτά τα είδη έχουν χαμηλό Tmax και στενό εύρος θερμοκρασίας που τα καθιστούν ευαίσθητα στη θέρμανση και επιρρεπή σε αλλαγές κατανομής. Προς τα βόρεια, η επέκταση της κατανομής των ειδών αποτελεί απειλή για τη θαλάσσια αλιεία, καθώς οι νότιες χώρες μπορεί να χάσουν την πρόσβαση σε έναν πόρο, ενώ οι βόρειες χώρες ενδέχεται να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτόν. Αυτό αμφισβητεί τις αρχές της σχετικής σταθερότητας που αποτελούν τη βάση της Ευρωπαϊκής Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής και τη βιώσιμη διαχείριση των αλληλεπικαλυπτόμενων αποθεμάτων. Η νέα αλιεία σκουμπριού του Ατλαντικού στην Ισλανδία και τις Νήσους Φερόε αποτελεί παράδειγμα αυτής της πρόκλησης. Αυτό προκαλεί σύγκρουση μεταξύ των νεοφερμένων, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Νορβηγίας σχετικά με τις αλιευτικές ποσοστώσεις.

Θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια

Η θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια βασίζεται σε μόνο πέντε είδη που χωρίζονται σε οστρακόδερμα (κυρίως μύδια) και σολομούς. Αυτός ο κλάδος είναι ο κύριος κλάδος για πολλές ευρωπαϊκές περιφέρειες και αντιπροσωπεύει 4 δισεκατομμύρια ευρώ. Είδη ανθεκτικά στη θερμοκρασία, όπως το μεσογειακό μύδι, καθώς και είδη ευαίσθητα στη θερμοκρασία, όπως ο σολομός του Ατλαντικού, είναι σημαντικά για την παραγωγή υδατοκαλλιέργειας. Αυτό σημαίνει ότι οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την υπερθέρμανση του κλίματος είναι πολύ διαφορετικοί στις ευρωπαϊκές περιοχές ανάλογα με το είδος που συλλέγεται.

Συνήθως, οι νότιες χώρες βασίζονται στα μύδια, ενώ οι βόρειες χώρες παράγουν μεγάλους όγκους σολομών που είναι ευάλωτοι στην υπερθέρμανση. Ωστόσο, τα αναδυόμενα είδη όπως το ευρωπαϊκό λαβράκι και η τσιπούρα είναι πολύ πιο ανθεκτικά στη θερμοκρασία και αντιπροσωπεύουν σημαντικό δυναμικό εκμετάλλευσης, ειδικά στη νότια Ευρώπη. Ωστόσο, η υψηλότερη θερμοκρασία της θάλασσας, το χαμηλότερο pH, ο ευτροφισμός και η μείωση των επιπέδων οξυγόνου στις παράκτιες περιοχές επηρεάζουν αρνητικά τη θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια στην Ευρώπη. Επιπλέον, η άνθηση των φυκιών και των μεδουσών, καθώς και η αύξηση της έκθεσης στα παθογόνα αποτελούν απειλές για τη βιομηχανία.

Παραγωγή γλυκού νερού

Η παραγωγή γλυκού νερού αντιπροσωπεύεται σχεδόν πλήρως από την υδατοκαλλιέργεια, καθώς η άγρια ​​αλιεία περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Η παραγωγή κατανέμεται εξίσου σε δύο πολύ διαφορετικά είδη:την ιριδίζουσα πέστροφα και τον κοινό κυπρίνο. Το πρώτο έχει χαμηλό και στενό εύρος θερμοκρασίας, ενώ το δεύτερο είναι πολύ πιο ανθεκτικό στη θερμοκρασία. Όσον αφορά τη θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια, η ευπάθεια αυτού του τομέα οφείλεται κυρίως στους σολομούς και πιο συγκεκριμένα στην ιριδίζουσα πέστροφα.

Ποιοι είναι οι πιο ευάλωτοι τομείς;

Η θαλάσσια αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια είναι οι πιο ευάλωτες λόγω των μεγάλων όγκων παραγωγής μακρόβιων ειδών ευαίσθητων στη θερμοκρασία. Αυτοί οι τομείς είναι επίσης οι κύριοι συνεισφέροντες στην ευρωπαϊκή παραγωγή θαλασσινών. Η ανακατανομή των ιχθυαποθεμάτων, αν και παρουσιάζει σημαντικές προκλήσεις για την πολιτική θαλάσσιας αλιείας, μπορεί να δημιουργήσει νέες αλιευτικές ευκαιρίες εάν οι χώρες είναι σε θέση να προσαρμοστούν σε νέους πόρους και εάν υπάρχουν σχέδια διαχείρισης. Πιθανή αναντιστοιχία μεταξύ της αφθονίας των τοπικών ψαριών, των διαθέσιμων ποσοστώσεων, των εκφορτώσεων και των εγκαταστάσεων επεξεργασίας καθώς και των υποδομών μπορεί να εμποδίσει τη χρήση νέων ευκαιριών.

Η αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί μειωμένα επίπεδα διαλυμένου οξυγόνου, αυξημένο μεταβολικό κόστος, αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας και μετάδοση παθογόνων. Η θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια βασίζεται σε πολύ λίγα είδη, πράγμα που από μόνο του σημαίνει ότι αυτός ο τομέας έχει χαμηλή ικανότητα προσαρμογής. Επιπλέον, η υδατοκαλλιέργεια εξαρτάται από την ιχθυοτροφή που περιέχει ένα θαλάσσιο συστατικό, που συχνά αποτελείται από μικρά πελαγικά ψάρια όπως ο γαύρος και η σαρδέλα. Αυτό από μόνο του αμφισβητεί τη βιωσιμότητα του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας και τη δυνητική ανάπτυξη της παραγωγής του.

Ποιες είναι οι πιο ευάλωτες χώρες;

Οι σκανδιναβικές χώρες είναι συνήθως πιο ευάλωτες σε όλους τους τομείς λόγω της εξάρτησής τους από ευαίσθητα στη θερμοκρασία είδη και των μεγάλων ποσοτήτων που παράγονται. Έτσι, η Νορβηγία, η Ισλανδία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ευάλωτα ιδιαίτερα στον θαλάσσιο τομέα, ενώ η Ελλάδα, η Τουρκία και η Κύπρος βασίζονται σε είδη ανθεκτικά στη θερμοκρασία και εμφανίζονται λιγότερο ευάλωτα στην υπερθέρμανση του κλίματος. Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι αυτή η μελέτη δεν λαμβάνει υπόψη τις εθνικές κοινωνικοοικονομικές πτυχές της παραγωγής ψαριών που είναι συνήθως λιγότερο αποδοτικές στις νότιες χώρες.

Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες ανθεκτικότητας της θαλάσσιας αλιείας ανά έθνος στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικοοικονομικών δεικτών που παρέχονται από το έργο Clock (CLOCK project ERC-StG-2015 – ERC Starting Grant), δείχνουν ότι όταν συμπεριλαμβάνεται ένα ευρύτερο φάσμα δεικτών, ο τομέας της αλιείας οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης φαίνονται πιο ευάλωτες. Αυτό είναι πιθανό να συμβαίνει και στην υδατοκαλλιέργεια, επειδή οι μεγάλες εταιρείες και οι οικισμοί εξαρτώνται από υψηλή βιομάζα ενός ή λίγων ευαίσθητων στη θερμοκρασία ειδών.

Πώς μπορεί η Ευρώπη να προετοιμαστεί για τις προκλήσεις που σχετίζονται με το κλίμα στην αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια;

Η στρατηγική της ΕΕ για την κλιματική προσαρμογή καλεί τα κράτη μέλη να αναπτύξουν σχέδια προσαρμογής για το κλίμα (σχέδια δράσης για το κλίμα) για να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα των τομέων της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Αυτά τα εθνικά σχέδια θα πρέπει να εναρμονιστούν σε περιφερειακό επίπεδο μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών. Υπάρχουν ευκαιρίες στους ευρωπαϊκούς τομείς παραγωγής θαλασσινών, ωστόσο οι διαχειριστές πρέπει να αντιμετωπίσουν προκλήσεις όπως η αποτελεσματική προσαρμοστική διαχείριση της αλιείας και οι ασθένειες στην υδατοκαλλιέργεια. Για παράδειγμα, για να αποφευχθεί η υπεραλίευση, οι επιστήμονες, η βιομηχανία και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να συν-δημιουργήσουν ρυθμιστικές κατευθυντήριες γραμμές για τον τρόπο κοινής χρήσης των αποθεμάτων που κινούνται. Στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας, θα πρέπει να προωθηθεί περαιτέρω η διαφοροποίηση των ειδών που εκμεταλλεύονται και να δοθεί προσοχή στις τεχνικές λύσεις της θαλάσσιας παραγωγής και της παραγωγής γλυκού νερού.

Προκειμένου να υποστηριχθούν αυτές οι προσπάθειες προσαρμογής του κλίματος, αναπτύσσεται ένα εθελοντικό ευρωπαϊκό πρότυπο (CEN, Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης, συμφωνία εργαστηρίου) που παρέχει «συστάσεις για τη δημιουργία σχεδίων προσαρμογής του κλίματος για τη θαλάσσια αλιεία, τη θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια και την παραγωγή λιμνών και λιμνών γλυκού νερού». .

Αναφορές:

1. Μπλάνσε, Μαρί-Αν; Primicerio, Raul; Smalås, Aslak; Arias-Hansen, Juliana; Aschan, Michaela. Πόσο ευάλωτη είναι η ευρωπαϊκή παραγωγή θαλασσινών στην υπερθέρμανση του κλίματος; Αλιευτική Έρευνα 2019; Τόμος 209. ISSN 0165-7836.s 251 – 258.s doi:10.1016/j.fishres.2018.09.004.
2. Μπλάνσε, Μαρί-Αν; Primicerio, Raul; Smalås, Aslak; Arias-Hansen, Juliana; Aschan, Michaela. Στοιχεία για την ευρωπαϊκή παραγωγή βιομάζας θαλασσινών ανά χώρα, κλάδους και είδη το 2004–2014 και για τα οικολογικά χαρακτηριστικά των κύριων ειδών που παράγονται. Συνοπτικά δεδομένα 2018. Τόμος 21. ISSN 2352-3409.s 1895 – 1899.s doi:10.1016/j.dib.2018.10.095.
3. Ojea, Elena 2018. Χάρτης ανθεκτικότητας για τη θαλάσσια αλιεία έργο CLOCK ERC-StG-2015 – ERC Starting Grant