Ρύπανση από πλαστικό γλυκού νερού:Ένας ελέφαντας στο δωμάτιο
Σήμερα, η πλαστική ρύπανση θεωρείται κρίσιμο περιβαλλοντικό πρόβλημα και αναγνωρίζεται, παράλληλα με την κλιματική αλλαγή, ως αναδυόμενος ρύπος που μπορεί να επηρεάσει την ανθρώπινη υγεία και τη βιολογική ποικιλότητα. Ίσως, για αυτόν τον λόγο, η πλαστική ρύπανση έχει γίνει ένα καλά ερευνημένο «καυτό θέμα» από επιστήμονες σε όλο τον κόσμο. Όμως, δυστυχώς, έχουν επικεντρώσει τις προσπάθειές τους στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ερευνητές επικέντρωσαν τις μελέτες τους στη μόλυνση από πλαστικό σε θάλασσες και ωκεανούς, αλλά μέχρι πρόσφατα, σχεδόν αγνοούνταν σε ποτάμια, κολπίσκους και λίμνες. Στην πραγματικότητα, ο ρυθμός ανάπτυξης των θαλάσσιων επιστημονικών άρθρων είναι περισσότερο από πέντε φορές υψηλότερος από ό,τι στα συστήματα γλυκού νερού, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι επιστημονικές προσπάθειες εξακολουθούν να επικεντρώνονται υπερβολικά στο θαλάσσιο περιβάλλον. Ωστόσο, τα πλαστικά συντρίμμια είναι επίσης πιθανό να προκαλέσουν απώλεια βιοποικιλότητας του γλυκού νερού και να θέτουν απειλές για την ανθρώπινη υγεία μέσω της κατανάλωσης ψαριών και νερού. Παρόλα αυτά, η επιστημονική γνώση σχετικά με το πόσο μολυσμένα είναι τα ποτάμια και οι λίμνες παγκοσμίως είναι ακόμα σπάνια, ασυνεπής και προκατειλημμένη, αποκαλύπτοντας την έλλειψη μιας ολιστικής επιστημονικής άποψης.
Πράγματι, οι υπάρχουσες παγκόσμιες πληροφορίες για τα συστήματα γλυκού νερού είναι προκατειλημμένες με βάση το επίπεδο ανάπτυξης των χωρών και όχι από περιβαλλοντικές παγκόσμιες ανάγκες και προτεραιότητες. Οι επιστήμονες του κόσμου έχουν επικεντρώσει την πλειοψηφία της έρευνάς τους στη Δυτική-Κεντρική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και μόνο μια μειοψηφία από αυτούς στην Ασία, τη Νότια Αμερική και την Αφρική. Με την πρώτη ματιά, αυτό το επίπεδο ανισότητας δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς οι κορυφαίες χώρες στην επιστήμη βρίσκονται στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Ωστόσο, αυτή η ανισορροπία είναι ιδιαίτερα σημαντική από περιβαλλοντική και κοινωνική άποψη, καθώς η συλλογή, η επεξεργασία και η τελική διάθεση των απορριμμάτων εξακολουθεί να αποτελεί μεγάλο πρόβλημα σε πολλές χώρες χαμηλού μεσαίου εισοδήματος στην Ασία, τη Νότια Αμερική και την Αφρική. Τα αυξανόμενα επίπεδα πληθυσμού και η ταχεία αστικοποίηση έχουν επιταχύνει σημαντικά τον ρυθμό παραγωγής πλαστικών απορριμμάτων, ενώ η επεξεργασία, οι εναλλακτικές λύσεις ανακύκλωσης, οι οδοί ανάκτησης και η τελική διάθεση εξακολουθούν να είναι ελλιπείς εκεί. Η άτυπη ανακύκλωση είναι ο κανόνας σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες χωματερές που εξυπηρετούν αστικές περιοχές.
Η επιστημονική γνώση είναι επίσης προκατειλημμένη προς τα ποτάμια. Πράγματι, η πλαστική ρύπανση δεν έχει μελετηθεί στα πιο μολυσμένα ποτάμια στον κόσμο, ακόμη και όταν πολλά από αυτά είναι μεγάλα ποτάμια που βρίσκονται σε αναπτυσσόμενες χώρες. Υποθέτοντας ότι τα ποτάμια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μεταφορά κακοδιαχειριζόμενων πλαστικών απορριμμάτων από τη γη στον ωκεανό, απαιτούνται επειγόντως μετρήσεις των πλαστικών υπολειμμάτων ποταμών για την εκτίμηση της παγκόσμιας εισροής αυτών των ανθρωπογενών σωματιδίων στον ωκεανό, ιδιαίτερα από τους μεγαλύτερους και πιο μολυσμένους ποταμούς στον κόσμο .
Τα πλαστικά σκουπίδια έχουν περιγραφεί εύκολα με βάση το μέγεθος, με τα μακροπλαστικά να είναι όλα τα κομμάτια μεγαλύτερα από πέντε mm και τα μικροπλαστικά εκείνα τα σωματίδια (που προέρχονται από μακροπλαστικά ή κατασκευασμένα) σε μέγεθος μικρότερο από πέντε mm. Απροσδόκητα, υπάρχει μια περιβόητη κυριαρχία των μελετών που εστιάζουν στο μικροπλαστικό έναντι των μακροπλαστικών σε περιβάλλοντα γλυκού νερού σε όλο τον κόσμο, αν και δεν υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι αυτά τα οικοσυστήματα παραμένουν ανεπηρέαστα από τα μακροπλαστικά. Αυτή η κυριαρχία εμφανίζεται τόσο στον ανεπτυγμένο όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η κακή διαχείριση των στερεών αποβλήτων είναι πιο εμφανής στις λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομίες, όπου μπορούν να εντοπιστούν πολλές παράνομες ανοιχτές χωματερές (βλ. παραπάνω), αυτό αντιπροσωπεύει μια άλλη μεροληψία στην τρέχουσα γνώση. Για παράδειγμα, περισσότερα από εκατό είδη θαλάσσιων σπονδυλωτών έχουν καταγραφεί ως εμπλεκόμενα σε μακροπλαστικά υπολείμματα, όπως φώκιες, χελώνες, καρχαρίες και θαλάσσια πτηνά, αλλά είναι συγκλονιστικό ότι δεν έχουν διεξαχθεί μελέτες που να προσδιορίζουν τις επιπτώσεις του μακροπλαστικού στα σπονδυλωτά του γλυκού νερού. Αυτό υποδηλώνει ότι πολλά ποτάμια είδη θα μπορούσαν να βρίσκονται σε κίνδυνο χωρίς να έχουν σημειωθεί πουθενά.
Τέλος, οι άμεσες συγκρίσεις μεταξύ επιστημονικών μελετών παγκοσμίως είναι πολύ δύσκολες, αν όχι αδύνατες, λόγω της έλλειψης διεθνών πρωτοκόλλων δειγματοληψίας προσαρμοσμένων στα συστήματα γλυκού νερού.
Συμπερασματικά, οι προκαταλήψεις σχετικά με το πού και πώς διεξάγονται μελέτες σε οικοσυστήματα γλυκών υδάτων δεν συσχετίζονται απαραίτητα με τα επίπεδα αναμενόμενης μόλυνσης ή τις παγκόσμιες περιβαλλοντικές προτεραιότητες. Τέτοιες ελλείψεις πιθανότατα οφείλονται σε κοινωνικοοικονομικές διαφορές και διαφορές πολιτικής μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών. Επιπλέον, οι προκαταλήψεις στα είδη που χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα για την περιβαλλοντική παρακολούθηση και οι ασυνέπειες στην παρακολούθηση πλαστικού μεγέθους-κλάσματος φαίνεται ότι σχετίζονται περισσότερο με την υποκειμενικότητα των συγγραφέων παρά με το τοπικό περιβαλλοντικό πλαίσιο.
Αυτά τα ευρήματα περιγράφονται στο άρθρο με τίτλο Freshwater plastic pollution:Recognizing research biases and identification κενά στη γνώση, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Water Research. Αυτή η εργασία διεξήχθη από τον Martín C.M. Blettler, Elie Abrial και Luis A. Espinola από το Ciudad Universitaria, Farhan R. Khan από το Roskilde University και Nuket Sivri από το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης.
